के तपाईंलाई अठार वर्ष (उमेर) नपुगेका बालबालिकाले अपराध गरेमा सजाय हुँदैन जस्तो लाग्छ ? यदि लाग्छ भने तपाईंले यो लेखमा थाहाँ पाउनुहुनेछ कि यदि बालबालिकाले अपराध गरेमा कस्तो सजाय र कति वर्षको सजाय हुन्छ । अपराध गर्ने जो कोही हुन्छ सजाय त भोग्नै पर्छ चाहे त्यो उमेर पुगेका होस या उमेर नपुगेका ।
नेपालको कानून अनुसार अठार वर्ष उमेर नपुगेका बालबालिकाहरूलाई नाबालिक भनिन्छ । नबलिकहरुको मा अपराध गर्ने मनसायको विकास भएको हुँदैन जस्तो मान्यता रहेको छ । के सही के गलत, कुन कार्य अपराध हो होइन भन्ने कुरा छुट्याउन सक्ने क्षमताको विकास भएको हुँदैन जस्तो मान्यता रहेको छ ।
त्यही भएर अठार वर्ष नपुगेका बालबालिकाले कुनै अपराध गरेमा उनीहरूलाई हुने दण्ड सजाय र कारवाही गर्ने प्रक्रिया फरक रहेको छ । तर कुनै पनि बालबालिकाहरूले अपराध गरेमा सजाय भोग्नै पर्छ र सजायको भार अपराध गरेका बालबालिकाको उमेर र अपराधको गम्भीरता भर पर्छ ।
कुनै पनि बालबालिका (१८ बर्ष उमेर नपुगेका) ले कुनै अपराध गरेमा के कस्तो सजाय हुन्छ भन्ने कुरा सम्बन्धी व्यवस्था मुलुकी अपराध (सहिता) ऐन, २०७४ काे दफा ४५ ले गरेको छ ।
दफा ४५ ले बालबालिकाले अपराध गरेमा उनीहरूको उमेरलाई आधार मानेर कस्तो सजाय र कतिको सजाय गर्नुपर्छ सम्बन्धी कुरा व्यवस्था गरेको छ । जुन निम्नलिखित छ :
(१) कानून बमोजिम कसूर ठहरिने कुनै काम गर्ने व्यक्तिको उमेर त्यस्तो काम गर्दाका बखत दश वर्ष पुगेको रहेनछ भने निजलाई कुनै सजाय हुने छैन ।
(२) दश वर्ष वा दश वर्षभन्दा माथि र चौध वर्षभन्दा कम उमेर भएको व्यक्तिलाई कैदको सजाय गर्दा बढीमा छ महिनासम्म कैदको सजाय गर्न वा कैद नगरी बढीमा एक वर्षसम्म सुधार गृहमा राख्न सकिनेछ ।
(३) चौध वर्ष वा चौध वर्षभन्दा माथि र सोन्ह वर्षभन्दा कम उमेरको व्यक्तिले कैदको सजाय हुने कुनै कसूर गरेमा निजलाई उमेर पुगेको व्यक्तिलाई कानून बमोजिम हुने सजायको आधा सजाय हुनेछ।
(४) सोइ वर्ष वा सोड वर्षभन्दा माथि र अठार वर्षभन्दा कम उमेरको व्यक्तिले कैदको सजाय हुने कुनै कसूर गरेमा निजलाई उमेर पुगेको व्यक्तिलाई कानून बमोजिम हुने सजायको दुई तिहाई सजाय हुनेछ ।
यो पनि पढ्नुहोस् : कस्तो अपराध गरेमा नेपालमा आजीवन कैदकाे सजाय हुन्छ ?
